EN YAYGIN MAKİNE HALISI ÇEŞİTLERİ

EN YAYGIN MAKİNE HALISI ÇEŞİTLERİ

Makine halıları, halı dokusunun makine ile oluşturulmasından meydana gelirler. Bu tip halıların el halılarından farklılığı, yüksek miktarlarda ve sabit özelliklerde üretim alınabilmesidir. Başlıca makine halısı çeşitleri şu şekildedir:

·         WILTON HALILAR

Wilton halı dokuması, hav ipliklerinin halının içerisine girmesi ve istendiği zaman yüzeye çıkarak desen ve renk oluşumunun sağlanması şeklindedir. Makine halılarında kesik havlı, bukleli ve sisal dokumalar yapılabilir. Günümüz makine halıları artık on iki farklı renge kadar yapılabilmektedir.

A)      Tel Çubuklu Wilton Tipi Halılar (Şişli Brüksel Halısı)

    Bu sistemde zemin örgü ve hav örgü aynı anda dokunmaktadır. Üç adet çözgü ipi kullanılmaktadır. Halıyı sabit ve düzgün tutmak için bir adet dolgu çözgü kullanılır. Dolgu çözgü atkı iplikleri ile bir bağlantı oluşturmaz. Atkı ipliklerini belirli yöntemlerle birbirine bağlayan iki adet de bağlantı çözgü vardır. Bunlardan başka birde atkı ipi vardır. Atkı iplikleri çözgü iplerinden farklı olarak halıda enlemesine yer alır. Atkı ipliklerinin çözgü, hav ve ölüyün ipliklerinin arasına, ağızlık dediğimiz kısma yerleştirilir. Bu yerleştirme esnasında örgü sistemlerine(dokuma tekniği) bağlı olarak diğer tüm iplikler makine üzerinde belirli konumlara getirilir. Hav ve ölüyün iplikleri desenli halılarda jakar düz halılarda ise armür, çözgü iplikleri ise eski makinelerde kam sistemlerinin kontrol ettiği çerçeveler vasıtasıyla hareket ettirilir. Ağızlığa yerleştirilen teller bağlantı çözgüleri ve ölü ipliklerin üzerine seçilen hav ipliğinin altına yerleşmiş konumdadır. Tellerin kesiti ilme sıklığını ve hav yüksekliğini belirlemektedir. Tellerin ucuna bıçak takılarak hav iplikleri kesilmekte ve kesik havlı (velur) halı oluşmaktadır. Halının sırt yüzeyinde ki ölü iplikler maliyeti artırmak beraber, halıya dolgunluk ve stabilite katmaktadır.

        Tel çubuklu wilton halı dokumasının avantajları:

-          Yüksek sıklıkta yoğun halı dokunabilmesi

-          Bukle ve velur şeklinde hav oluşturabilmek

-          Tel çubukların değiştirilmesiyle istenilen hav yüksekliğinin elde edilebilmesi

-          Farklı iplik kullanımının rahat olması

-          İlmek oluşturmadan tıraşlama veya oyuntu efektinin oluşturulabilmesi.

    Brüksel dokumalar için yuvarlak kesitli (eliptik) tel kullanılmaktadır. Dokuma tekniğine (örgü sistemine) göre atkı sayıları değişebilmektedir. İki farklı bağlantı çözgü birbirine zıt yönlerde konumlanarak atkıları bağlamaktadır. Havlar birbirine çok yakın bir şekilde yerleştirilerek yüzeyi yoğun bir doku oluşturulur.

    B) Çift Kat Yüz Yüze Wilton Tipi Halılar

    Bu dokuma şeklinde 2 adet halı aynı anda oluşturulmaktadır. Dokunun adından da anlaşılacağı üzere halılar yüz yüze yani hav kısımları birbirine bakacak şekilde dokunur. Aslında başlangıçda havlar yoktur. İki halı arasına yerleşmiş dikey iplikler vardır. Bu iplikler iki halının sırt dokusu arasında yukarı aşağı şekilde hareket etmek suretiyle dokunurlar. Daha sonra, dokunan bu iplikler makine içerisine yerleştirilmiş yatay bıçak vasıtasıyla ortadan ikiye kesilmek suretiyle hav dokusu meydana gelir.

    Yüz yüze wilton dokuma tekniği en çok kullanılan tekniktir. İki halı arasındaki mesafe istenilen yüksekliğe ayarlanabilmektedir. Böylece halıda istenilen hav yüksekliği oluşturulabilmektedir. Bu prosesi aşağıdaki şekilde daha kolay izah edebiliriz.

    Son zamanlarda üretilen özel halı dokuma makineleri sayesinde hav, bukle ve sisal örgüyü aynı anda halıda uygulamak da mümkün kılınmıştır. Bu üç farklı iplik pozisyonunu aşağıdaki şekilde görebiliriz.

     Bu yöntem tel çubuklu yönteme göre daha hızlı ve malzeme sarfiyatı açısından daha avantajlıdır. Bu sistemde tek mekik, çift mekik ve üç mekik ile dokumalar yapılabilmektedir. Bu sistemlerden çift mekikli sistem tek mekikliye göre daha verimli bir sistemdir.

       C) Axminster Halıları

      Bu yöntemde gelişen günümüz makinelerinde on altı farklı renk kullanılabilmektedir. Ayrıca bu teknik ölü iplik olmadığından verimli bir tekniktir.

           Axminster tekniğinde daha çok yün halılar dokunmaktadır.

             D) Tufting Halıları

      Bu yöntemde hav bukle iplikleri daha önceden hazırlanmış olan zemin doku üzerine tutturulmaktadır. Daha sonra dokunan halının arkasına mukavemeti arttıracak farklı bir malzeme yapıştırılır.

 

         

       Bugün dünyanın birçok halı üreticisi bu yöntem ile halı dokumaktadır. Tufting makinesinin hareketi basit bir dikiş makinesi iğnesinin hareketine benzer. İplik bobinleri daha önceden dokunmuş zemin dokusu üzerine bukleler oluşturarak iğnelere iplik besler. Bu bukleler olduğu gibi bırakılabilinir yada özel bir kesim mekanizmasıyla bukleler kesilerek, kesik havlı bir yüzey ya da bazı bölgelerin kesilip bazı bölgelerin kesilmeden bırakılması ile kombine yüzeyler oluşturulabilir. Dokuma veya nonwovwn olan zemin kumaşı polipropilen, poliester veya jütten iplikten yapılabilmektedir. Tufting halı kalitesini hav ve zemin kumaşın lif özelliği, ilmek sıklığı, ilmek yüksekliği ve ipliğin numarası belirlemektedir.

    Son zamanlarda birde hand tuft halı yöntemi oluşmuştur. Bu teknik uluslar arası halıcılık terminolojisinde vurgu sistemiyle oluşturulan, renk ve desenleriyle özgünlük sağlayan halı türünün adıdır. Üretiminde desen çizimi, kesim, kabartma, bukle ve oyma gibi el becerisine dayalı süreçler yer almaktadır.