MAKİNE HALISI

MAKİNE HALISI

Halılar el halısı ve makine halısı olmak üzere iki farklı şekilde sınıflandırılmıştır. Biz burada makine halısını kısmını irdeleyeceğiz.

İlk halı tezgahı 1539 yılında ‘dikey el tezgahı’ olarak Avrupa’da yapılmıştır. Daha sonra 1604 yılında Paris’te Pierre du Pont ilk yarı otomatik halız tezgahında halı dokumuştur.

                İlk halı fabrikası 1655 yılında İngiltere’nin Wilton kentinde kurulmuştur. Bundan dolayıda bu halılara Wilton halıları denmiştir. Daha sonra da 1749 yılında Brüksel halı tezgahı  yapılmıştır. Brüksel tipi halı tezgahlarına bıçak yerleştirilerek ilk kesik havlı halı dokuması gerçekleştrilmiştir. Daha sonra bu halıların adı Wilton tipi olarak adlandırılmıştır.

                1800’lü yıllarda Fransız Josep Maria Jacuard Fransa’da jakarlı tezgahları geliştirmiştir ve beş renkli halı imalatı yapmıştır. Bu jakarlar makinanın üst tarafına yerleştirilmiş ve dokunacak ipliklerin yukarı aşağı hareketlerini kontrol ederek halı-desen oluşumunu sağlamaktadır. 1830’lu yıllarda James Templeton ve William Quinly iki kademeli  bir yöntemle ‘Chenille Axminister’ halısını İskoçya’da dokumuşlardır. 1831 yılında da Richard Whytock, hav ipliklerine baskı yaparak ‘Tapestry’ halı dokumasını gerçekleştirmiştir.

                Mekanik halı tezgahı Collier ve Crossley tarafından geliştirilmiştir. Tam bir ‘power loom’ halı tezgahı ilk kez Amerikalı E.P. Bigelow tarafından 1840-1845 yıllarında Brüksel tipi tezgahlarda kullanılmıştır. 1876 yılında Newyork’lu Alexander Smith ve H. Sikinner tarafından ‘Moket veya Royal Axminster’ tezgahı icat edilmiştir. Bu tip tezgahlarda desenler, çok sayıda renkli ipliğin makaralara sarılmasıyla elde edilmiştir. Bu makaralı sistemede ‘Spool Axminister’ ismi verilmiştir. Spool Axminister tezgahı Tomkinson ve Adam Kidderminster tarafından 1878 yılında Amerika’dan İngiltere’ye taşınmıştır. Kidderminster 1890 yılında tezgaha jakar mekanizması uygulayarak daha da geliştirmiştir. Daha sonraları ‘Spool Axminister’ ve ‘Gripper Axminister’ sistemleri birleştirilerek ‘Spool-Gripper Axminister’sistemi oluşturulmuştur.

                1930 yılında elektrik enerjisinin bulunmasından sonra toplu tahrik sistemden bireysel tahrik ve makine hareketine geçilmiştir.

                20. yüzyılın başlarında Amerikalı Caterina Evans isimli bir köylü kızın farklı renkte iplikler kullanarak yatak örgüsü yapmasıyla ilk tufting halı üretimine başlanmıştır.